In de serie BinnensteBuiten neemt TexelNU een kijkje in bijzondere huizen. Wie zijn de bewoners? Wat zijn de verhalen achter voorwerpen en details? Kunstenaar Gerd Jan Roos (60) woont met zijn vrouw Saskia Engelhard (gepensioneerd ambulanceverpleegkundige, 61) in een monumentaal pand in Oudeschild. De voormalige stolpboerderij met galerie dateert uit 1836.
Gerd Jan verhuisde als tiener naar Texel. Zoals vele jongens werkte hij na de middelbare school op de kotter. Zijn schilderstalent sluimerde diep van binnen. Zijn hang naar avontuur ook. In 1980 emigreerde Gerd Jan naar Nieuw-Zeeland, en ontmoette er Saskia. Zestien jaar later kreeg hij heimwee naar de Texelse saamhorigheid, zijn familie, de Noordzee en Hollandse luchten. Gerd Jan kreeg zijn Nieuw-Zeelandse vrouw enthousiast om voor lange tijd de oversteek naar het Noord-Hollandse Waddeneiland te wagen. Hij verbouwde het monumentale pand in Oudeschild eigenhandig met respect voor de geschiedenis. Die tweede periode op Texel ontwaakte zijn schildershart pas echt.
Zeezichtschilderij
'Ik ben autodidact en heb als puber wel eens gedacht aan de kunstacademie, maar daar sprak ik thuis niet over. Overigens was het denk ik ook niet aan mij besteed. Je leert er toch maniertjes. Mijn schilderskunst kwam in Nieuw-Zeeland niet echt van de grond. Eenmaal terug op Texel verkocht ik gelijk; misschien ook wel omdat mijn hart hier ligt. Ik schilder mooie plekjes op het eiland, nu vooral de zee en duinen. Aan zee voel ik me vrij. 'Het zijn net foto's', krijg ik vaker te horen. Je moet er inderdaad met je neus bovenop staan om te zien dat het met olieverf geschilderd is. (Lachend) Op advies van Saskia geef ik de techniek van het doorschijnende licht niet prijs. Dan gaat iedereen het doen. De branding schilderen is een uitdaging, omdat het snel moet. De kwast danst op het doek.'
Eeuwenoude paal
'Als je het hout van deze dragende paal doormidden zaagt en de jaarringen telt, dan weet je dat die boom al groeide rond 1600. Die paal wilde ik koste wat het kost met de verbouwing behouden.'
Brug fort De Schans (Vormgeving: foto van de kist in de galerie)
'In 2001 werd het fort De Schans bij de dijk gerestaureerd. Bij de restauratie kwam een oude brug boven water. Over die brug heeft Napoleon nog gelopen. Bijzonder dus! Met het stinkende hout werd niks gedaan. Ik kon wat palen bemachtigen en maakte er deze kist van.'
Opgraving VOC-schat
'In 2004 bivakkeerden wekenlang archeologen in onze tuin. In de putten in onze tuin vonden we scherven. Een emmer vol dacht ik in eerste instantie nog, maar er kwam steeds meer naar boven: hele gebruiksvoorwerpen uit de VOC-tijd. En dan mag je ineens niets meer op je eigen grond. Wordt jouw terrein voor even het terrein van de overheid. Met dit nieuws haalden we de voorpagina van de Telegraaf. De archeologische dienst inventariseerde de scherven, schalen, kruiken, tegels, flessen en schoenen. Uiteindelijk mocht ik alles houden. In deze vitrine heb ik een deel van de vondst geëtaleerd. Het blijft een mooi verhaal, maar ik ben er nu wel klaar mee. Lange tijd kregen we veel aanloop vanwege die opgraving. Ach, het heeft me geen windeieren gelegd: door die vondst kreeg ik gelijk meer bekendheid als kunstenaar.'
Gejatte granaatkisten
'In deze kisten bewaar ik mijn verf. Als tiener pestte ik regelmatig met een paar schoolvrienden soldaten op de Mokbaai, toen nog een oefenkamp bij De Hors en nu een militair opleidingscentrum. Geheid dat de soldaten achter ons aankwamen. In die kisten werden oefengranaten bewaard, en dat vonden we heel interessant. 's Avonds in het donker hebben we een paar van die lege granaatkisten gejat. Ik heb ze altijd bewaard, en ze destijds ook mee naar Nieuw-Zeeland genomen. Het grappige is dat ik een paar jaar geleden voor Defensie de vier jaargetijden van de Hors heb geschilderd. De commandant stond hier in mijn atelier, de kisten aan zijn voeten. Hij vroeg niks.'
Opa's cellokist
'Mijn opa speelde tot zijn dood zwaar klassieke muziek op zijn Amati cello. Als hij speelde moesten we stil zijn. Een onbetaalbaar instrument, dat behoorde tot de klassiekers zoals Stradivarius. Dat ding kostte een godsvermogen. Na zijn dood heeft hij de cello nagelaten aan een opkomend talent. De kist, die altijd al tot mijn verbeelding sprak, kreeg ik. Voor mij is het niet alleen een mooie herinnering, maar ook een mooi object.'
Pop in klederdracht
'De pop komt van Terschelling. Mijn vader is op dat eiland opgegroeid, maar bleef na zijn studie op het vaste land. Vanuit Voorburg zijn we naar Texel verhuisd. Mijn vader werkte als docent Aardrijkskunde en kon hier een baan krijgen op de middelbare school. Ik was 12. Die verhuizing voelde ik toen als verraad, omdat mijn roots gevoelsmatig op Terschelling lagen. Roos is een echte Terschellinger naam; onze familie had tot halverwege de jaren '80 een vakantiehuis in Midsland. Iedere vakantie en vele weekenden zaten we daar. Ik was loyaal aan Terschelling en mijn vakantievriendjes. Maar de eerste week op Texel was ik al om. Het strand bij de Hors gaf de doorslag. Je moet kilometers lopen om bij de zee te komen. Prachtig.'
Waiheke – Nieuw-Zeeland
'Op dit prikbord hangen foto's van Nieuw-Zeeland. Saskia's vader heeft een vakantiehuis aan het strand van Waiheke in een baai. Iedere winter gaan we er een paar maanden heen. Zo hebben we het beste van twee werelden. Het is heerlijk om op die plek te overwinteren, te schilderen en te lezen.'
Eettafel van verzet
'Deze minstens honderd jaar oude eettafel deed in de Tweede Wereldoorlog dienst voor vergaderingen van het verzet in Wilp, bij Twello. De opa van Saskia was lid van die verzetsgroep, en bij hem thuis kwamen ze vaak bijeen. De tafel staat scheef. Een van die verzetsjongens had een accu gejat uit een Duitse legertruck. Die plompte hij zo op tafel. Ik had de tafel natuurlijk kunnen restaureren, maar vind het wel een mooi verhaal. Dus laat ik 'm zo. Saskia's opa werd in 1945 opgepakt en gefusilleerd. Een van de straten in het dorp is naar hem vernoemd: H.W. Iordensweg.'
Info:
Galerie De Reede van Tessel, De Ruyterstraat 130 in Oudeschild. Dagelijks geopend van Pasen tot en met de Herfstvakantie. www.gerdjanroos.com
